พระธาตุประจำปีขาล

พระธาตุช่อแฮ เป็นพระธาตุประจำปีเกิดของผู้ที่เกิดปีขาล และเป็นปูชนียสถานสำคัญคู่บ้านคู่เมืองของชาวเมืองแพร่ ตั้งอยู่ที่ ตำบลช่อแฮ อำเภอเมืองแพร่ จังหวัดแพร่ มีลักษณะทรงแปดเหลี่ยม สูง 33 เมตร ฐานสี่เหลี่ยมกว้างด้านละ 11 เมตร เป็นศิลปะแบบเชียงแสน

พระธาตุช่อแฮมีตำนานประวัติความเป็นมากล่าวไว้หลายทาง ตามตำนานของพระเจ้าเลียบโลกได้กล่าวว่า สมัยครั้งพุทธกาลพระพุทธเจ้าได้เสด็จมา ณ ดอยโกสิยะธชัคคะบรรพต ได้มีหัวหน้าชาวลัวะชื่อว่า ขุนลัวะอ้ายก้อม มากราบไหว้ด้วยจิตศรัทธา จึงได้มอบพระเกศาของพระองค์ให้แก่ขุนลัวะอ้ายก้อมไว้เป็นที่ระลึกแล้วรับสั่งว่าให้นำไปไว้ในถ้ำที่อยู่ใกล้ ๆ เมื่อพระองค์ปรินิพานแล้วก็ให้นำพระบรมธาตุส่วนข้อศอกข้างซ้ายมาบรรจุ ณ ที่แห่งนี้ด้วย แล้วทรงพยากรณ์ต่อว่าที่แห่งนี้ต่อไปในภายหน้าจะมีชื่อว่า เมืองแพร่ จากนั้นก็เสด็จไปยังสถานที่ต่าง ๆ อีกหลายแห่งที่ทรงเห็นว่าจะเป็นที่ตั้งของพระธาตุได้ ต่อมาเมื่อพระพุทธเจ้าได้ปรินิพพานแล้วบรรดาเหล่าพระอรหันต์และสมเด็จพระเจ้าอโศกมหาราช ก็ได้ร่วมกันอธิษฐานเพื่ออัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุที่บรรจุอยู่ในโกศให้ไปประดิษฐานยังสถานที่แห่งนั้นทุก ๆ แห่งที่พระพุทธเจ้าได้ทรงเสด็จไปและรับสั่งไว้ สิ้นคำอธิษฐานพระบรมสารีริกธาตุก็ล่องลอยออกมาจากโกศแล้วลอยไปในอากาศไปสถิตย์อยู่ตามที่ต่าง ๆ จนครบทุกแห่ง ส่วนพระบรมสารีริกธาตุที่เหลือพระอรหันต์ก็อัญเชิญไปบรรจุไว้เจดีย์และประกาศให้เทวดาทั้งหลายได้พิทักษ์รักษาไว้ตลอดไป สำหรับชื่อ พระธาตุช่อแฮ นั้น มีเรื่องเล่าว่า มาจากผ้าแพรที่ขุนลัวะอ้ายก้อมนำถวายพระพุทธเจ้าเพื่อรองรับพระเกศา จึงมีชื่อว่า ช่อแพร แล้วเพี้ยนมาเป็น ช่อแฮ แต่บ้างก็ว่ามาจากชื่อผ้าแพรชั้นดีที่ชาวบ้านนำมาถวายผูกบูชาแด่องค์พระธาตุ

งานนมัสการพระธาตุช่อแฮ
ในระหว่างวันขึ้น 9 ถึง 15 ค่ำ เดือน 4 ของทุกปี จะเป็นช่วงของการจัดงานนมัสการพระธาตุช่อแฮ ซึ่งถือได้ว่าเป็นงานประจำปีที่มีความสำคัญมากและยิ่งใหญ่สำหรับชาวเมืองแพร่ โดยในงานจะมีมหรสพและการแสดงต่าง ๆ มากมาย รวมทั้งมีการแห่ตุงหลวงเพื่อถวายแด่องค์พระธาตุอีกด้วย คนส่วนใหญ่เชื่อกันว่าหากนำผ้าแพรสามสีไปถวายแด่องค์พระธาตุแล้วจะทำให้ชีวิตมีพลังคุ้มครองป้องกันศัตรูได้

คำกล่าวบูชาพระธาตุช่อแฮ
(ท่องนะโม 3 จบ)
โกเสยยะธะชัคคะปัพพะเต สัตตะมะโนรัมเม พุทธเกสา
อะหังวันทามิ สัพพะทา อะหังวันทามิ ธาตุโย
อะหังวันทามิ สัพพะโส